tu jesteś:   STRONA GŁÓWNA
Poznaj Tatry
NATURA
   Zielony Świat Tatr
   Zwierzęta Tatr
   Klimat, Skały i Wody
   Kronika wydarzeń przyrod.
KULTURA
   Historia
   Etnografia
Filmy edukacyjne
AUDYCJE RADIOWE
ATLAS ROŚLIN
ATLAS GRZYBÓW
ATLAS ZWIERZĄT
PANORAMY TATR
INNE GÓRY
BLOG / NEWSY
WSPÓŁPRACA


Historia
Dr Chramiec - wójt i pierwszy góralski lekarz

Dr Chramiec - wójt i pierwszy góralski lekarz to postać charakterystyczna i ważna dla historii Zakopanego przełomu XIX i XX w. To on był głównym sprzymierzeńcem hr. Zamoyskiego przy budowie linii kolejowej. Jemu też miasto zawdzięcza modernizację ulic, budowę wodociągów, a także popularyzację jako uzdrowiska.
Andrzej Chramiec - fot. 1905

Andrzej Chramiec urodził się 27 listopada 1859 r. w Zakopanem. Rodzina Chramców była biedna, lecz zapewniła mu możliwość kształcenia się. Skończył gimnazjum w Wadowicach oraz studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. Następnie wrócił do Zakopanego. Po uzyskaniu przez nie statusu stacji klimatycznej w 1886 r. objął posadę lekarza klimatycznego. To dzięki jego zarządzeniu o obowiązku budowy kominów z Zakopanego zniknęły kurne chaty. W 1887 r. za pieniądze z Kasy Zaliczkowej w Nowym Targu wybudował własny zakład wodoleczniczy. Prowadził go przez 30 lat, przyjął ponad 20 tys. kuracjuszy. Wśród nich było wielu przedstawicieli władz, arystokratów, ludzi nauki i sztuki. Rozbudowany i nowocześnie urządzony zakład, który tworzyły trzy budynki mieszkalne, pawilony zabiegowe, kaplica i budynki gospodarcze, stał się ośrodkiem życia towarzyskiego w Zakopanem. W tym samym czasie Chramiec zajmował się również działalnością społeczną. W 1885 r. został radnym gminnym, od 1891 r. należał do Komisji Klimatycznej. W 1902 r. został wójtem, którą to funkcję piastował do 1906 r. Po sześciu latach wybrany został przewodniczącym Rady Powiatowej w Nowym Targu.
W swoich „Wspomnieniach” pisał on: Przeprowadzenie budowy wodociągu poczytuję sobie za zasługę, lecz nie ponad miarę. Z pewnością nie była to jego jedyna zasługa dla Zakopanego. Jednak trudność jej oceny i liczne nieporozumienia trwają na kartach publicystycznych i historycznych ujęć, od czasu konfliktu z drem Tomaszem Janiszewskim, którego efektem były polemiczne ataki samego Stanisława Witkiewicza w ogłoszonym w 1902 r. cyklu artykułów o znaczącym tytule Bagno. Winą Chramca miało być hamowanie szybkiego tempa rozwoju Zakopanego, którego orędownikiem był Witkiewicz, a także popierany przez niego Janiszewski. Ocena ta nie była jednak obiektywna. Nie ulega wątpliwości, że obu lekarzom zależało na modernizacji stacji klimatycznej, inaczej jednak oceniali koszty inwestycji i możliwości finansowe Zakopanego. Chramiec, znając doskonale finanse gminy, za najważniejszą do przeprowadzenia uznał budowę wodociągów, następnie zaś oświetlenia. Janiszewski, nie negując elektryfikacji, uważał natomiast, że jednocześnie z wodociągiem powinna być budowana kanalizacji. Niestety, koszty takiej inwestycji były znacznie większe, z czego zdawał sobie sprawę Chramiec. Napływowa zakopiańska inteligencja w większości przyznawała rację Janiszewskiemu, a dr Chramiec pozostawał dla niej „surdutowym, miejscowym dygnitarzem”. Tak właśnie nazwał go Witkiewicz w „Bagnie”.
Późniejszy rozwój wydarzeń zweryfikował realne koszty inwestycji i potwierdził poniekąd, że Zakopanego nie było stać w tamtych latach na tak drogie przedsięwzięcie. W 1906 r. zrezygnował on z pełnienia funkcji wójta, jego przeciwnicy otrzymali więc szansę na przeprowadzenie w Zakopanem własnych zamierzeń. Mimo to miasto zostało skanalizowane dopiero w 1938 r.
Oprócz nieporozumień w sprawie problemów sanitarnych i gminnych inwestycji oraz związanych z nimi konfliktów, w 1910 r. dotknęło go inne jeszcze nieszczęście. Pożar zniszczył główny budynek zakładu wodoleczniczego oraz dom samego Chramca. Mimo poważnych kłopotów finansowych udało mu się zakład odbudować. Kiedy już jednak rozpoczął spłatę pożyczki, wybuchła wojna, a budynek został zarekwirowany na szpital wojskowy, co pozbawiło go dochodów, które przeznaczał na pokrywanie zadłużenia. Niemożliwość wywiązania się ze zobowiązań finansowych doprowadziła go do upadłości i nowy budynek został sprzedany na licytacji galicyjskiemu Czerwonemu Krzyżowi. Zapewne pod wpływem tych wydarzeń Andrzej Chramiec w 1916 r. na zawsze opuścił Podhale. Przeniósł się najpierw do Wadowic, potem do Brodów koło Lwowa i do folwarku Sulmin pod Gdańskiem. W końcu w 1924 r. osiedlił się w Wielkopolsce. Dzięki rekomendacji Władysława Zamoyskiego pełnił tam funkcję lekarza powiatowego – najpierw w Międzychodzie, potem we Wrześni. Zasłużył się jako lekarz i społecznik, zyskał uznanie i zaufanie ludzi, wśród których pracował. Na emeryturę przeszedł dopiero w 1936 r. Zamieszkał wtedy u córki w Poznaniu, a później u syna w Katowicach. Tam zastała go wojna. Zmarł 31 grudnia 1939 r. na atak serca, po rewizji przeprowadzonej w domu przez Gestapo. Chociaż pochowany został w Katowicach, to zgodnie z jego wolą w 1954 r. zwłoki zostały przeniesione na stary cmentarz w Zakopanem, gdzie znajduje się rodzinny grobowiec Chramców.

Tekst: Anna Karpiel

Grobowiec Chramców - Cmentarz na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem (fot. A. Karpiel)
Tablica nagrobna Andrzeja Chramca (fot. A. Karpiel)

«« Powrót do listy
    Drukuj     Wyślij znajomemu    Ilość odwiedzin   17140

POZNAJ TATRY Copyright © MATinternet s.c. - Z-NE.PL - ZAKOPANE 1999-2024  ::  13682009 odwiedzin od 2007-01-09   ONLINE: 19