tu jesteś:   STRONA GŁÓWNA
Poznaj Tatry
NATURA
   Zielony Świat Tatr
   Zwierzęta Tatr
   Klimat, Skały i Wody
   Kronika wydarzeń przyrod.
KULTURA
   Historia
   Etnografia
Filmy edukacyjne
AUDYCJE RADIOWE
ATLAS ROŚLIN
ATLAS GRZYBÓW
ATLAS ZWIERZĄT
PANORAMY TATR
INNE GÓRY
BLOG / NEWSY
WSPÓŁPRACA


Historia
Dawne opisy Tatr
Eugeniusz Janota "Przewodnik w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin" 1860 r.
strona: 2/3    1 2 3 

 Nie posiadamy dotąd dokładnego opisu całych Tatr i przyległych dolin (nowotarskiej, spiskiej, liptowskiej i orawskiej) w właściwem odgraniczeniu hidrograficznem (Dunajec i wpadający doń od zachodu potoczek Piekielnik, Poprad, Biały Wag i Czarna Orawa) w względzie topograficznym, etnograficznym, statystycznym i historycznym, a częściowo i mineralogicznym, nie uwłaczając bynajmniej umiejętnym pracom L. Zeisznera, ani też kilku innym mniej lub więcej obszernym monografijom i rozprawom o Tatrach, zasługującym na wiarę i poszanowanie.
  Również nie zajął się dotąd nikt treściwem zebraniem jużto w osobnych dziełach, już też po uczonych czasopismach rozprószonych wiadomości o tych górach, które podróżującym mogłyby służyć za przewodnika, uwalniając ich nie tylko od nudnego dopytywania się o szczegóły, mianowicie topograficzne i historyczne, bez osiągnięcia częstokroć zadowalających wyjaśnień, ale zabezpieczając ich przed wprowadzeniem w błąd przez niewiadomość i lekkomyślność innych. Szczegóły topograficzne w tym pisemku podane są zbierane na miejscu, a to z uwagą i oględnością; inne wiadomści, mianowicie historyczne, czerpane z dzieł zasługujących na wiarę. Szczegóły mineralogiczne i geologiczne na ten raz pomijamy; umieściliśmy jednak krótki spis roślin właściwych Tatrom, Pieninom i Babiej górze, przez P. F. Berdaua nam udzielony, odsyłąjąc po dokładniejsze onych wyszczególnienie i umiejętny opis do obszernego i wybornego dzieła tegoż autora.
  Niniejszy przewodnik ogranicza się do Tatr polskich albo właściwiej nowotarskich, od podróżujących przybywających od strony Krakowa lub od Królestwa najwięcej odwiedzanych. Jeżeli atoli praca ta okaże się pożyteczną, da się ona rozciągnąć na całe pasmo Tatr w granicach wyżej podanych.

(...)

    Doliny tatrzańskie są główne albo uboczne, czyli doliny pierwszego i drugiego rzędu.
   Doliny główne czyli pierwszego rzędu są dolinami poprzecznemi, to jest sięgającymi głównego grzbietu Tatr i przypierającemi prostopadle do ich osi podłużnej. Niemal każdej dolinie z przeciwległej strony Tatr odpowiada znowu dolina główna przeciwny mająca kierunek.
   Doliny uboczne czyli drugiego rzędu nie dosięgają już głównego grzbietu Tatr, lecz poniżej i przed nim położonych szczytów i odnóg głównego pasma wierchów tatrzańskich. Tego rodzaju doliny uboczne mają w ogóle ten sam kierunek, co główne, więc w Tatrach nowotarskich od północy ku południu. Do dolin ubocznych należą także rozgałęzienia dolin głównych czyli ich boczne odnogi, w ogóle równoległe do głównej osi Tatr. Są to zatem doliny podłużne. Doliny uboczne są znacznie krótsze od głównych. Rozumie się, iż wyrazów prostopadły, równoległy i t.p. nie należy brać w znaczeniu ściśle matematycznem. W Tatrach nowotarskich z każdej doliny, mianowicie głównej, z łatwością dostać się można do doliny sąsiedniej.
   Doliny, mianowicie główne, to jeszcze mają właściwego sobie, iż się nie podnoszą na kształt nieprzerwanej płaszczyzny pochyłej, lecz stopniami czyli progami, niekiedy znacznie wysokiemi. Takich progów jest zwykle dwa. Trzecia i najwyższa część dolin jest zawsze najkrótsza, zwykle bez wody, już powyżej górnej granicy lasu położona, większemi odłamami skał otaczających dolinę lub drobniejszym rumem (piargami, jak go tam zowią) zasypana. To bezustanne kruszenie skał otaczających doliny sprawia także, że się dno dolin coraz więcej podnosi. W drugiej czyli pośredniej części dolin nastają potoki, wypływając zwykle u podnóża lub z boku Onego kamiennego wału, co napoprzek jakby próg zalega dolinę. Spód i boki najniższej części dolin zajmują lasy. W pierwszej i drugiej części dolin leżą polany, tojest łąki alpejskie z bujną roślinnością, przeznaczone do koszenia, odbywającego  się na północnej stronie Tatr przy końcu lipca lub na początku sierpnia. Trzecia i najwyższa część dolin należy do hal, tojest do pastwisk alpejskich, wypasanych latem owcami, krowami i końmi. Każda dolina ma swój potok; ale niektóre z tych potoków nie zasilane stałemi źródłami, lecz odprowadzające jedynie wody deszczowe i z topnienia śniegów powstające, w lecie wysychają.

(...)

górne piętra Doliny Białki fot. JKS

    
   Przedostatnią główną doliną idąc od zachodu, a drugą od wschodu jest dolina Roztoki. Tę i następną dolinę Morskiego Oka zwykle za jednym zwiedza się zachodem. Kogo nie zraża przebycie dwóch grzbietów, ten niechaj się uda przez halę Królową ku Czarnemu stawu i przez Zawrat ku pięciu stawom. Od trzeciego stawu należy się nieco spuścićcdla obejrzenia wodospadu Siklawej Wody, poczem przez Świstówkę, przybywa się do Morskiego Oka. Drogę tę odbywa się w przeciągu dnia. Nocleg przy Morskiem Oku. Wygodniejsza, bo dająca się wózkiem odbyć, jest droga z Zakopanego na Poronin, Mur i Bukowinę, wieś odleglą od Zakopanego 21/8 mili. Stąd do Roztoki jest 15/8 mili.
   Dolina Roztoki jest 3/4 mili długa. Boki jej u spodu głazami i żwirem do znacznej zasypane wysokości stanowią od północy strome ściany Wołoszyna i turni nad Buczynową, od południa długi skalisty grzbiet ciągnący się od Świstówki ku północnemu wschodowi. Wodospad Siklawą Wodą zwany jest 150 st. wysoki i należy do najznaczniejszych spadów alpejskich. Poniżej niego na północny zachód ku Krzyżnemu dolinka Buczynowa. Nad nim rozległa lecz bardzo dzika i najwyższa w Tatrach dolina pięciu stawów, 6121 st. Z. n.p.m. Okalają takową od północy turnie nad Buczynową, Kozi Wierch, turnie Świnnicy; między turniami od zachodu są Kotelnica i Gładkie, od południa turnie zwane Miedzianemi.
   Najwyżej położony staw nazywa się Zadnim, Zmarzłym, także pod Kół. Obejmuje 11 m. 1149 sążni kwad.
   Drugi Czarny ma 22 m. 1077 s. powierzchni.
  Trzeci a największy w Tatrach polskich zwie się też Wielkim. Powierzchnia jego 60 m. 840 s. Potok wypływający z tego stawu tworzy powyżej wspomniany wodospad.
  Czwarty a najmniejszy stawek ma 716 s. kwadr. powierzchni. Ostatni zwie się przednim. Powierzchnia jego wynosi 13 m. 595 s. kwadr. wied.
  Od pięciu stawów do Morskiego Oka przejście od północnego wschodu przez grzbiety zwane Kopą i Świstówką, lub od południowego zachodu poprzez skałę Mnichem zwaną. Za mnichem zarzucone kopalnie antymonu.
  Morskie Oko, najpiękniejsze zpomiędzy jezior w Tatrach polskich, leży 4212 st. Z. wysoko. Powierzchnia jego zajmuje 57 mil 534 sążni kwadr. Nazwę swoję zawdzięcza to jezioro mniemaniu górali, jakoby miało związek z morzem. Zowią je także Rybiem, jedyny to bowiem staw tatrzański, w który się znajdują pstrągi, mniejsze od zwykłych pstrągów (Salmo Furio), a prawdopodobnie osobny stanowiące gatunek, tudzież inne ryby znacznej wielkości (4 do 6 st.), dotąd nierozpoznane bliżej. Białka płynąca z Morskiego Oka, połączywszy się z innemi potokami tatrzańskiemi, tworzy znamienitą rzekę górską, zlewającą swe wody do Dunajca między Dębnem a Frydmanem. O trafności tej nazwy przekonać się można przypatrzywszy się tej rzece z wierchu jakiego, np. z Krzyżnego; wtedy wydaje się ona jak pas najbielszego śniegu na ciemnozielonem tle.



  Na północnym brzegu Morskiego Oka znajdował się żelazny pomnik z popiersiem Ludwika hr. Taaffe, niegdyś guberbatora Galicji. Pomnik tez w roku 1848 strącono do Morskiego Oka. Na południe od Morskiego Oka i najmniej 500 stóp wyżej leży między stromemi turniami , tak zwanemi Rysami, jeszcze jedno jezioro, także Czarnem zwane. Jest to najposępniejszy ze wszystkich stawów Tatr polskich. Powierzchnia jego zajmuje 37 m. 66 sążni kwadr. wied. W zachodniej stronie tego stawupostawiono żelazny krzyż na pamiatkę bytności tamże Grzegorza Zieglera, biskupa tynieckiego i tarnowskeigo (zm. w Lincu 1852). Na żelaznej płycie znajdował się napis Hic non plus ultra non supra, nisi in cruce D.N.J Christi.1823. Tędy przejście do Żabiego jeziora na Spiżu. Ktoby się z Bukowiny wprost udał do Morskiego Oka, w powrocie zwiedzić może dolinę pięciu stawów, Siklawą Wodę i dolinę Roztoki. Wtedy udać się można do pięciu stawów koło Mnicha. Odbywający całą drogę tam i napowrót pieszo i przez Zawrat, przejść mogą dla urozmaicenia widoków od pięciu stawów koło Mnicha do Morskiego Oka, a nazajutrz przez Świstówkę i Kopę ku Siklawej Wodzie i do Roztoki, wracając stąd lasami i polanami do Zakopanego.

1 2 3 
strona: 2/3    1 2 3 
«« Powrót do listy
    Drukuj     Wyślij znajomemu    Ilość odwiedzin   16555

POZNAJ TATRY Copyright © MATinternet s.c. - Z-NE.PL - ZAKOPANE 1999-2024  ::  14619703 odwiedzin od 2007-01-09   ONLINE: 6