Nie posiadamy dotąd dokładnego opisu całych Tatr i przyległych dolin (nowotarskiej, spiskiej, liptowskiej i orawskiej) w właściwem odgraniczeniu hidrograficznem (Dunajec i wpadający doń od zachodu potoczek Piekielnik, Poprad, Biały Wag i Czarna Orawa) w względzie topograficznym, etnograficznym, statystycznym i historycznym, a częściowo i mineralogicznym, nie uwłaczając bynajmniej umiejętnym pracom L. Zeisznera, ani też kilku innym mniej lub więcej obszernym monografijom i rozprawom o Tatrach, zasługującym na wiarę i poszanowanie.
  Również nie zajął się dotąd nikt treściwem zebraniem jużto w osobnych dziełach, już też po uczonych czasopismach rozprószonych wiadomości o tych górach, które podróżującym mogłyby służyć za przewodnika, uwalniając ich nie tylko od nudnego dopytywania się o szczegóły, mianowicie topograficzne i historyczne, bez osiągnięcia częstokroć zadowalających wyjaśnień, ale zabezpieczając ich przed wprowadzeniem w błąd przez niewiadomość i lekkomyślność innych. Szczegóły topograficzne w tym pisemku podane są zbierane na miejscu, a to z uwagą i oględnością; inne wiadomści, mianowicie historyczne, czerpane z dzieł zasługujących na wiarę. Szczegóły mineralogiczne i geologiczne na ten raz pomijamy; umieściliśmy jednak krótki spis roślin właściwych Tatrom, Pieninom i Babiej górze, przez P. F. Berdaua nam udzielony, odsyłąjąc po dokładniejsze onych wyszczególnienie i umiejętny opis do obszernego i wybornego dzieła tegoż autora.
  Niniejszy przewodnik ogranicza się do Tatr polskich albo właściwiej nowotarskich, od podróżujących przybywających od strony Krakowa lub od Królestwa najwięcej odwiedzanych. Jeżeli atoli praca ta okaże się pożyteczną, da się ona rozciągnąć na całe pasmo Tatr w granicach wyżej podanych.

(...)

    Doliny tatrzańskie są główne albo uboczne, czyli doliny pierwszego i drugiego rzędu.
   Doliny główne czyli pierwszego rzędu są dolinami poprzecznemi, to jest sięgającymi głównego grzbietu Tatr i przypierającemi prostopadle do ich osi podłużnej. Niemal każdej dolinie z przeciwległej strony Tatr odpowiada znowu dolina główna przeciwny mająca kierunek.
   Doliny uboczne czyli drugiego rzędu nie dosięgają już głównego grzbietu Tatr, lecz poniżej i przed nim położonych szczytów i odnóg głównego pasma wierchów tatrzańskich. Tego rodzaju doliny uboczne mają w ogóle ten sam kierunek, co główne, więc w Tatrach nowotarskich od północy ku południu. Do dolin ubocznych należą także rozgałęzienia dolin głównych czyli ich boczne odnogi, w ogóle równoległe do głównej osi Tatr. Są to zatem doliny podłużne. Doliny uboczne są znacznie krótsze od głównych. Rozumie się, iż wyrazów prostopadły, równoległy i t.p. nie należy brać w znaczeniu ściśle matematycznem. W Tatrach nowotarskich z każdej doliny, mianowicie głównej, z łatwością dostać się można do doliny sąsiedniej.
   Doliny, mianowicie główne, to jeszcze mają właściwego sobie, iż się nie podnoszą na kształt nieprzerwanej płaszczyzny pochyłej, lecz stopniami czyli progami, niekiedy znacznie wysokiemi. Takich progów jest zwykle dwa. Trzecia i najwyższa część dolin jest zawsze najkrótsza, zwykle bez wody, już powyżej górnej granicy lasu położona, większemi odłamami skał otaczających dolinę lub drobniejszym rumem (piargami, jak go tam zowią) zasypana. To bezustanne kruszenie skał otaczających doliny sprawia także, że się dno dolin coraz więcej podnosi. W drugiej czyli pośredniej części dolin nastają potoki, wypływając zwykle u podnóża lub z boku Onego kamiennego wału, co napoprzek jakby próg zalega dolinę. Spód i boki najniższej części dolin zajmują lasy. W pierwszej i drugiej części dolin leżą polany, tojest łąki alpejskie z bujną roślinnością, przeznaczone do koszenia, odbywającego  się na północnej stronie Tatr przy końcu lipca lub na początku sierpnia. Trzecia i najwyższa część dolin należy do hal, tojest do pastwisk alpejskich, wypasanych latem owcami, krowami i końmi. Każda dolina ma swój potok; ale niektóre z tych potoków nie zasilane stałemi źródłami, lecz odprowadzające jedynie wody deszczowe i z topnienia śniegów powstające, w lecie wysychają.

(...)